Kastamonu (il)

Koordinatlar: 41°31′N, 33°41′E (Harita)

Kastamonu
—  İl  —
Kastamonu’nun Türkiye’deki konumu
Kastamonu’nun ilçeleri
Koordinatlar: 41°31′K 33°41′D
Ülke	Türkiye
Bölge	Karadeniz Bölgesi
İdari birimler	20 ilçe
Yönetim
– Vali	Mesut Yıldırım[1]
Yüzölçümü
– Kent	13,108 km2 (5,1 mi2)
Nüfus (2015)
– Kent	372,633
– Yoğunluk	28/km² (72,5/sq mi)
– Şehir	226,868
– Kırsal	145,765
Zaman dilimi	DAZD (+2)
Alan kodu	(+90) 366
Plaka kodu	37
İnternet sitesi: T.C. Kastamonu Valiliği

Kastamonu, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuzey kesiminde, Karadeniz Bölgesi’nde yer alan ildir. İlin komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Sinop, Çorum, Çankırı, Karabük ve Bartın illeri oluşturmakta olup, ilin ayrıca kuzeyde Karadeniz’e kıyısı bulunmaktadır. İlin merkezi aynı isimli Kastamonu şehridir.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ismine ilişkin bilimsel bir etimolojik çalışma bulunmamakla birlikte, kentin ismine dair birkaç farklı görüş ifade edilmektedir. Bu görüşler içerisinde en yaygın kabul görüleni ise Bizans İmparatorluğu döneminde bölgede hüküm süren Komnenos hanedanlığına atfen gerçekleştirilen isimlendirme en kabul görenidir. Bu isimlendirme kökeninde ise Komnenlerin Kalesi anlamına gelen Kastra-Komnen ifade yatmaktadır. Hanedanlığın o döneme ait yazılı kayıtlarında Kastamonu ismi Castamon olarak yer almaktadır.^[2]

Bunun haricinde kabul gören başka bir görüşe göre de Kastamonu kelimesi, Sümer dilinde kullanılan Sümerlerin bir kolu olan Gas halkının yaşadığı şehir (Tuman/Tumanna Sümer dilinde şehir demektir) anlamına gelen Gastumanna (Gasların şehri) kelimesinden geldiği ifade edilmektedir.^[3]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nin batı kesiminde yer alan Kastamonu ilinin doğusunda Sinop, batısında Bartın ve Karabük, güneyinde Çankırı ve güneydoğusunda Çorum illeri ile sınırı bulunmaktadır. İlin kuzey kısmının tamamı ise Karadeniz’e kıyı oluşturmakta olup, ilin sahil şeridi uzunluğu 170 km’dir. Kastamonu sahip olduğu bu sahil şeridi uzunluğu ile Karadenize en uzun kıyısı olan il konumundadır. 13.108 km² alan üzerinde yer alan Kastamonu, Türkiye topraklarının %1,7’sini oluşturmaktadır. İl merkezinin denizden yüksekliği 780 metredir. İlin ortalama olarak deniz seviyesinden yüksekliği 775 m’dir. İlin en yüksek noktasını ise 2.565 m ile Çatalılgaz Tepesi oluşturmaktadır. İl genelinde dağlar denize paralel olarak uzanmakta olup, Türkiye’nin Karadeniz’e doğru uzanan çıkıntısının büyük bir kısmını kapsamaktadır.

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

	Karadeniz	Karadeniz	Karadeniz	g t d
	Bartın		Sinop
		Kastamonu
	Karabük	Çankırı	Çorum

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

İl genelinde iki çeşit iklim tipi hüküm sürmektedir. İlin kuzeyinde Karadeniz iklimi görülürken, ilin güney kesimlerinde Karasal iklim görülmektedir. Kıyıya paralel olarak uzanan Küre Dağları, Karadeniz ikliminin iç kısımlarda görülmesini önlemektedir.

Kastamonu’da yağışın aylara dağılımı genel olarak düzenlidir. Kış döneminde yağışlar yıllık yağışın %18’ini, yaz yağışları ise %27’sini oluşturmaktadır. Yağışların büyük bir bölümü ise bahar aylarında yağmaktadır. genelinde kıyıya yakın bölgelerde sık yağış rastlanmaktadır. İl genelinde en az yağış Aralık-Şubat döneminde gerçekleşirken, en çok yağışlar Nisan-Mayıs ayları arasında gerçekleşmektedir.

Kastamonu merkezde yıllık sıcaklık ortalaması 9,8 °C düzeyindedir. Bu ortalama ile Kastamonu kendisine komşu diğer illere göre daha düşük bir sıcaklık ortalamasına sahip olup, bunun nedeni morfolojik yapıdır. Kastamonu’da diğer komşu illere göre tek iklim tipi yerine iki iklim tipi de etkili olmaktadır.^[4]

Kastamonu genelinde 1950 ile 2015 yılları arasında ortalama sıcaklık ve yağış miktarları şu şekildedir:

[gizle] Kastamonu iklimi
Aylar	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C	17,3	21,1	27,6	31,4	35,1	37,5	42,2	40,2	36,5	32,5	24,7	21,1
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C	3,2	6,0	10,8	16,5	21,1	24,6	27,8	28,0	23,9	17,9	10,9	4,9
Ortalama sıcaklık, °C	−0,9	0,7	4,3	9,6	14,1	17,5	20,3	20,0	15,6	10,6	5,1	0,9
Ortalama en düşük sıcaklık, °C	−4,3	−3,5	−0,8	3,5	7,6	10,5	12,4	12,3	8,9	5,2	0,9	−2,3
En düşük sıcaklık rekoru,  °C	−23,7	−22,3	−19,7	−8,5	−3,6	0,2	3,8	3,2	−1,5	−7,5	−11,5	−20,4
Ortalama yağış, mm	31,7	27,7	35,8	53,5	71,4	72,8	32,0	29,6	31,9	36,3	27,9	34,6
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[5]

İl genelinde sıcaklığın 42.2 °C ile en yüksek düzeyde ölçüldüğü tarih 30 Temmuz 2000 tarihi olup, Kastamonu’da -23.7 °C ile en düşük sıcaklığın ölçüldüğü tarih ise 15 Ocak 1950 olmuştur. Bir günde Kastamonu’ya düşen en yüksek yağış miktarı 3 Mayıs 1953 tarihinde gerçekleşmiş olup, söz konusu tarihte 104.7 kg/m² yağış düşmüştür.

Bitki örtüsü ve yaban hayat[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ilinin yüz ölçümünün %74,6’sı dağlık ve ormanlık, %21,6’sı plato ve %3,8’i ovalardan oluşmaktadır. Bu dağılım göz önünde bulundurulduğunda ilin genel olarak tarıma elverişli geniş alanları bulunmamaktadır. Vadilerin etrafında yer alan küçük ovalar bu tür işlemlerin gerçekleştirildiği önemli alanlar olarak işlem görmektedir.

İl genelinde oldukça zengin bitki örtüsü gözlemlenebilmektedir. Devrekani ilçesi dolaylarında orman örtüsüne pek rastlanmamakla birlikte, burada da belirli aralıklarla da olsa ağaç, çalı ve orman kalıntıları görülebilmektedir. Eğilimin daha yumuşak olduğu bu kesimlerde kestane rengi toprakların geniş alanlarda hüküm sürdüğü gözlemlenebilmektedir. Kıyıdan iç kesimlere ilerlendiğinde ve yükselti arttığında kayın ve köknar ağaçları yaygın bir şekilde görülebilmektedir. Podzolik toprakların yayım alanı olan bölgelerde, alt örtü durumunda bulunan eğreltiotu önemli bir yer tutmaktadır.

İlin kuzey kesimlerinde Karadeniz’e kıyısı bulunan Cide ve İnebolu kesimleri arasında daha çok çam, köknar ve kayın türleri arasında yer alan ıhlamur, kestane, karaağaç, gürgen, mersin, kavak, dişbudak ve ahlat türleri yoğun bir şekilde gözlemlenebilmektedir.

İl genelinde bozayı, kızıl geyik, kurt, vaşak, tilki, tavşan, karaca, sansar ve yaban domuzu gibi türlerin yaşam alanları mevcuttur.^[6]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hazırlamış olduğu 2015 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre Kastamonu genelinde 372.633 nüfus tespit edilmiştir. Bu veriler ışığında nüfusun 184.585 kişisi erkek, 188.048 kişisi de kadın olarak tespit edilmiştir. Bir önceki yıla oranla %1,01 düzeyinde artan ilin nüfusu, 2014 verilerine göre toplamda 3.726 kişi artmıştır.^[7]

0-14 yaş: %17.21 (erkek 32,740/kadın 31,399)
15-24 yaş: %14.98 (erkek 28,794/kadın 27,028)
25-54 yaş: %38.36 (erkek 72,320/kadın 70,615)
55-64 yaş: %12.69 (erkek 23,154/kadın 24,130)
65 yaş ve üzeri: %16.76 (erkek 27,577/kadın 34,876)

Tarihsel nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu’nun 1965 yılından günümüze kadar ortaya çıkan nüfus bilgileri şu şekildedir:

Kastamonu il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir – Kır
1965[8]	441.638	29		%15     67.163 374.475     %85
1970[9]	446.601	35	%1	%18     82.101 364.500     %82
1975[10]	438.243	38	-%2	%20     87.603 350.640     %80
1980[11]	450.946	40	%3	%22     99.680 351.266     %78
1985[12]	450.353	43	-%0	%27     122.350 328.003     %73
1990[13]	423.611	46	-%6	%35     148.710 274.901     %65
2000[14]	375.476	51	-%11	%46     174.020 201.456     %54
2007[15]	360.366	50	-%4	%51     184.685 175.681     %49
2008[16]	360.424	50	%0	%51     184.228 176.196     %49
2009[17]	359.823	50	-%0	%53     189.984 169.839     %47
2010[18]	361.222	50	%0	%54     195.059 166.163     %46
2011[19]	359.759	50	-%0	%55     197.704 162.055     %45
2012[20]	359.808	50	%0	%56     202.006 157.802     %44
2013[21]	368.093	50	%2	%56     207.045 161.048     %44
2014[22]	368.907	50	%0	%58     214.188 154.719     %42
2015[23]	372.633	50	%1	%61     226.868 145.765     %39

Göç[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ili genel itibariyle göç veren bir il konumunda olsa da, özellikle son yıllarda aldığı göç ile nüfusta artış yaşamıştır. En son 2015’te gerçekleştirilen nüfus sayım sonuçlarında Kastamonu ili 18.092 göç vermesine rağmen, ile göç eden 21.601 kişi ile ‰9,46 (Binde 9,46) bir göç alış artış hızı yakalamıştır.^[24]

Kastamonu nüfusuna kayıtlı olan ancak diğer illerde yaşayan Kastamonu nüfusu yüksek düzeyde bulunmaktadır. Bu iller içerisinde İstanbul, en çok Kastamonu nüfusuna kayıtlı kişinin yaşadığı il konumundadır. 2015 ADNKS verilerine göre İstanbul’da, Kastamonu il genelinde yaşayandan fazla Kastamonulu yaşamaktadır. Söz konusu yılda gerçekleştirilen sayım sonuçlarına göre 554.851 kişi İstanbul’da ikamet etmektedir. Bunun haricinde il nüfusuna kayıtlı olup başka illerde ikamet eden ayrıca 491.060 kişi daha yaşamaktadır. Bu veriler ışığında Türkiye genelinde Kastamonu nüfusuna kayıtlı 1.045.911 kişi yaşamaktadır.^[25]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu’nun arkeolojik bazı kazı ve yüzey araştırmaları sonucunda Eski Taş Çağı döneminden günümüze kadar kesintisiz bir kronolojiye sahip olduğu gözlemlenmektedir. Bu bölge üzerinde pek araştırma olmaması nedeniyle Kastamonu üzerine bilgiler de özellikle erken tarih için yetersiz bir durumdadır. Bu bölgede gerçekleştirilen belirli sayıda ki araştırmalarda da ilin Eski Taş Çağı dönemi ile birlikte Cilalı Taş Devri, Bakır Çağı ve Erken Tunç Çağı dönemlerine kadar kesintisiz bir yerleşimin gerçekleştiğini göstermektedir.

Son dönemlerde ilin Cide ve Şenpazar ilçelerinde yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarında bölgenin Orta Taş Çağı döneminde de yerleşim gördüğü elde edilen bulgularla belirlenmiştir.^[26]

Ön tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu’nun bilinen geçmişi, Hitit İmparatorluğu ile başlar. Hititlerden sonra Frigya ve Lidya Krallıklarının egemen olduğu bu topraklar M.Ö. 4.yy’da Perslerin eline geçmiştir. M.Ö. 4.yy’da Büyük İskender Anadolu ile birlikte Kastamonu topraklarını da Makedonya’ya katmıştır.

İskender’den sonra yöreyi ele geçiren Pontus Krallığı M.Ö. 1.yy’da Romalılar tarafından ortadan kaldırılmıştır. Uzun yıllar Roma İmparatorluğu sınırları içinde kalan Kastamonu M.S. 395 yılında İmparatorluğun bölünmesiyle bütün Anadolu gibi Bizans İmparatorluğu’na katılmıştır.

Romalı ve Bizanslılar dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Kastamonu ve çevresindeki illeri de içine alan ve Romalılar devrinde adına Paflagonya (Pophlagonia) denilen bölgede yer almaktadır.

Romalılar devrinde Taşköprü’nün (Pophlagonia) eyalet merkezi olduğu zamanlar Kastamonu küçük bir kasaba olup, Bizans devrinde ve özellikle imparatorluk hanedanlarından olan Komnenler soyunun memleketi olan şehirin iktidarları döneminde gelişmeye başlamıştır. Bu hanedan zamanında buraya bir kale yapılmış ve Komnenler’in kalesi anlamında “Kastra Komneni” denilmiştir^[27]. Bu kelimenin Türkmenlerin bölgeye yerleşmesiyle zamanla (“Kastamoni”, “Kastamonu”) bugünki şekline dönüşmüştür.

Selçuklu ve Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Moğol istilası önünde Türkistan ve İran’dan kaçan Türklerin, ikinci büyük göç dalgasından da en fazla etkilenen şehirlerin başında Kastamonu gelmiş ve İç Anadolu’da Moğollara karşı tutunamayan birçok Türk boyu Ilgaz Dağları’nın kuzeyine yani Kastamonu’ya sığınmıştır. Yirmi dört Oğuz boyunun neredeyse tamamı Kastamonu çevresinde yurt tuttuğu gibi, Alpı, Alpağut, Dânişmendli, Kıpçak, Karluk, Çiğil, Yağma gibi Türk boyları da Kastamonu’ya yerleşmişlerdir.^[28] Kastamonu’da hâlen birçoğu yaşatılan Kayı, Bayat, Çavundur, Kınık, Îğdir, Afşar, Kıyık, Büğdüz, Bayındır, Çepni, Karaevli gibi yer adları Oğuz iskânının mahiyetini çok iyi ifade etmektedir. 1260’lı yıllarda İbn Sa’d bu kente “Türkmenlerin Başkenti” adını vermiştir^{[kaynak belirtilmeli]}. Yine onun kaydına göre, bu tarihlerde Kastamonu bölgesinde 100 bin çadır halkı yığılmıştır.^[29]

Kastamonu’nun ilk defa Türklerin eline geçmesi Danişmentliler zamanında Danişmend Ahmed Gazi’nin oğlu Gümüştekin Gazi devrinde “1105 yılında” gerçekleşmiştir. 100 yıla yakın bir zaman Danişment idaresinde kalan şehir ve çevresi 15 yıl süre ile tekrar Bizanslılara geçmiş, 1213’de Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat’ın emriyle Selçuklu kumandanı Hüsamettin Çobanbey tarafından zaptedilmiştir.

Moğollar tarafından bölgenin ikinci kez zaptına memur edilen Şemsettin Yaman Candar kumandasındaki ordu 1292 yılında Kastamonu’ya giderek Muzafferettin Yavlak Arslan birliğini bozguna uğratmış kendisi de öldürülmüştür. Muzafferettin Yavlak Arslanın oğlu Mahmutbey, babasının intikamını almak için mücadeleye girmiş ve Şemsettin Yaman Candar’ı buradan batıya sürmeyi başarmıştır. Şemsettin Yaman Candar’ın ölümünden sonra Süleyman Paşa tarafından 1309 yılında Kastamonu yeniden zaptedilmiş, toprakları genişletilerek “Candaroğulları Beyliği”ni kurmuş ve Çobanlar hakimiyetine son vermiştir.

Osmanlı devletinin kuruluş sürecinde Bizans’a karşı düzenlenen seferlerde Kastamonu’daki yerleşik Türkler, Osmanlı Beyliğine yoğun bir destek vermişlerdir.

1333’lerde Kastamonu’ya uğrayan ünlü gezgin İbn Batuta,

“Kastamonu (Anadolu’daki) şehirlerin en büyük ve en güzellerindendir… Hiçbir ülkede fiyatları bu şehirden daha ucuz bir yer görmedim.“^[30] şeklindeki açıklamalarıyla şehrin büyüklüğüne ve hayat şartlarının elverişliliğine ışık tutmuştur.

İsfendiyarbeyden sonra “İsfendiyaroğulları” adını da alan Kastamonu beyliği 1460 yılında Osmanlı İdaresine girinceye kadar önemli bir ilim ve kültür merkezi olmuş, birçok ilim adamı yetiştirmiş, Osmanlılar zamanında da bu özelliğini devam ettirmiştir.

Kastamonu, Fatih Sultan Mehmet’in 1460 yılında Sinop’la birlikte bu şehri alarak Candaroğulları Beyliğini ortadan kaldırmasından sonra Osmanlı Devletine katılmıştır.

Osmanlı döneminde Kastamonu, uzun süre Bolu Eyaletine bağlı kalmış ve Bolu Sancağı hükmüyle yönetilmiştir. Kanuni Sultan Süleyman tarafından Eyalet merkezi haline getirilmiştir.

Millî Mücadele ve Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu Ulusal (Milli) Mücadele sırasında lojistik destek açısından en güvenilir bölge olması nedeniyle büyük yarar sağlamıştır. Özellikle İstiklal Yolu adı verilen yol ile İnebolu’dan başlayarak Kastamonu üzerinden Ankara’ya yiyecek, giyecek, para, cephane ve silah gönderimi yapılmıştır. Ve Kurtuluş Savaşı’nda cepheye en çok asker gönderen ildir.

Türk egemenliğine geçtikten sonra hiç düşman istilasına uğramamış olan Kastamonu, Çanakkale ve İstiklâl savaşında en fazla şehit veren illerimizden biridir. İl, Çanakkale Savaşında 2.527 şehit verdi. Meşhur “Çanakkale Türküsü“, Kastamonu’lu Aşık Yorgansız Hakkı’ya aittir.

İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ili kendi içerisinde 20 ilçeye ayrılmıştır. Söz konusu ilçelere bağlı olan 1.058 adet köy mevcuttur. Kastamonu köy sayısı bakımından Türkiye’de en fazla köye sahip ikinci il konumundadır. İl genelinde ise toplamda 3.532 adet yerleşim alanı mevcuttur.^[31]

İlçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kastamonu ilinin ilçeleri

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

İl genelinde en büyük mülki amir validir. İl genelinde kanun, tüzük, yönetmelik ve hükumet kararlarının ilanı ve uygulanmasını sağlamakla yetkili olan valiler, bakanlıklardan gelen talimat ve emirleri de yürütmekle görevlidir.

21 Mayıs 2014 tarihinden bu yana valilik görevini yürüten Şehmus Günaydın, 31 Mayıs 2016’da yayımlanan yeni vali kararnamesi ile birlikte Isparta valiliğine atanmıştır. Bu süreçte o güne kadar Derince Kaymakamı olarak görev yapan Mesut Yıldırım’da aynı kararname ile birlikte Kastamonu Valisi olarak atanmıştır.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ili 1920 yılında bu yana Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil edilmektedir. TBMM’de üç milletvekilliği ile temsil edilen Kastamonu ilinde tek seçim bölgesi bulunmaktadır.

Türkiye genelinde çok partili siyasi sistemde 1946 ile 2015 yılları arasında gerçekleştirilen on dokuz farklı seçimde ili temsilen on beş farklı siyasi partiden 111 milletvekili mecliste bulunmuştur. 1946 yılında gerçekleştirilen ilk çok partili seçimlerde on bir milletvekili ile mecliste temsil edilen Kastamonu, ilerleyen yıllarda il genelinde yaşanan göçün de etkisi ile mecliste temsil gücünde kayıplar yaşamıştır. İl 2011 genel seçimlerinden başlamak üzere güncel olarak üç milletvekili ile temsil edilmektedir.

Türkiye genelinde son olarak Kasım 2015’te gerçekleştirilen genel seçimlerde il genelinde oyların %59.9’unu elde eden Adalet ve Kalkınma Partisi mümkün olan üç milletvekilliğin tamamını elde ederek adayları 26. dönem TBMM üyesi olarak meclise göndermiştir.^[32]

1 Kasım 2015 Pazar günü yapılan seçimlerin ardından seçilen 26.Dönem Kastamonu milletvekilleri şu şekildedir:

İsim	Parti
Hakkı Köylü	Adalet ve Kalkınma Partisi
Metin Çelik	Adalet ve Kalkınma Partisi
Murat Demir	Adalet ve Kalkınma Partisi

İl genelinde mevcut olan yirmi ilçede de son olarak 2014 yılında gerçekleştirilen yerel seçimlerde, merkez ilçe de dahil yirmi ilçenin on dört tanesini Adalet ve Kalkınma Partisi, dört tanesini Milliyetçi Hareket Partisi, bir tanesini Cumhuriyet Halk Partisi ve bir tanesini bağımsız adaylar kazanmıştır.^[33]

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihçesi binlerce yıl öncesine dayanan önemli uygarlıklar merkezi olan ve kültür şehri olarak gelişen Kastamonu zengin tarihi ile arkeolojik bakımdan zengin illerimizden biridir.

Kastamonu, Anadolu Türk-İslâm kültürü’nün önemli merkezlerinden biridir.Bu kültür, yörenin Türkler tarafından fethinden sonra Beylikler-Selçuklu-Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde inşaa edilen ve bir kısmı günümüze kadar gelen mimarî eserler ve yer isimleri yanında halkın günlük yaşantısında etkili örf-adet ve geleneklerde de kendini göstermektedir.

İlin görülmeye değer başlıca tarihî-kültürel eserleri arasında camiler,külliyeler, medreseler, türbeler ve kale bulunmaktadır.

Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi ilin en büyük ve en önemli dini turizm merkezidir. Hisarardı semtinde yer alan külliye; Camii, Türbe, Asa Suyu,Şadırvan, Kütüphane ve Ahşap Konaklardan meydana gelmektedir. Külliyede M.1575-1900 yılları arasında yapılanmalar ile genişlemiştir. Buna ek olarak Karanlık Evliya Türbesi, Aşıklı Sultan Türbesi, Atabey Gazi Türbesi, Hepkebirler Türbesi, Müfessir Alaaddin Türbesi, Hatun Sultan Türbesi, Şeyh Mehmet Efendi (Sacayaklı Sultan) Türbesi, Yılanlı Külliyesi, Nasrullah Külliyesi ve içerisinde yer alan Münire Medresesi (Bayraklı Medrese), Benli Sultan Külleyisi diğer başlıca turizm noktaları arasında yerini almaktadır.

Taşköprü ilçesinde Pompeipolis (Zımbıllı) harabeleri ve hâlen kullanılan-ilçeye ismini veren tarihî “taşköprü”, Kastamonu Endüstri Meslek Lisesi yanında Ev-Kaya mezarı, İsmailbey Şehinşah kaya mezarları, Arslantaş mezar odası, Tekkeşin ve Ömerli köyleri arasında Kalenderağa kaya mezarları, Emirler köyünde Berat kaya mezarları, Kayalı köyünde İnönü mağaraları, Kavak köyünde Arı kayası, Baltacıkuyucağında Molla Ahmet kayası, Pınarbaşında Ilgarini Mağaraları arkeolojik alanlardan bir kaçıdır.

Kastamonu Arkeolojik ve Etnoğrafya Müzesi Batı Karadeniz bölgesinin Milli Sanat ve kültür kalıntılarının toplandığı bir müzedir. Müze binası Mimar Kemalettin tarafından 1909 yılında planı çizilmiş ve 1910 yılında İttihak ve Terakki Kulubü olarak inşa edilmiştir. İstiklal Savaşı yıllarında Kastamonu Gençlik Teşkilatı, sonra İstiklal Mahkemesi olarak kullanılmıştır. Daha sonra Halk Fırkası ve Türk Ocağı burada faaliyetini sürdürmüştür

Mustafa Kemal Atatürk’ün 23 Ağustos 1925’te Kastamonu’yu ziyaretinde Şapka ve Kıyafet İnkılabı bu binada ilan edilmiştir. Atatürk’ün şapka devrimini Kastamonu’da gerçekleştirme kararını ve bunun sebebini kendi sözleriyle şöyle özetliyor: “Niçin Kastamonu’yu seçtiğimi bilmezsin. Dur, anlatayım. Bütün vilayetler beni tanırlar; ya üniformayla veya fesli, kalpaklı sivil elbiseyle görmüşlerdir. Yalnız Kastamonu’ya gidemedim. İlk önce nasıl görürlerse öyle alışırlar, Türkiye beni öyle görür, yadırgamazlar. Üstelik, bu vilayetin hemen hepsi, asker ocağından geçmişlerdir, itaatlidirler, munistirler. Bunun için şapkayı orada giyeceğim.” der.

Bina 1940 yılında Eski Eserler Deposu olarak kullanılmıştır. 1952 yılında da Müze Müdürlüğü haline getirilmiştir. Müzede Jeolojik fosil kalıntıları ile Prehistorik çağlardan zamanımıza kadar gelen çeşitli medeniyetlerin kültür kalıntıları ve etnoğrafik eserler teşhir edilmektedir.

Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.^[34]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu il genelinde birçok ilk ve orta dereceli okul bulunmaktadır. İlde Milli Eğitim Müdürlüğü ile merkez ilçe hariç her ilçede İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü bulunmaktadır. İl Milli Eğitim Müdürlüğü aynı zamanda merkez ilçe Milli Eğitim hizmetlerini de yürütmektedir.^[35] 2015 verilerine göre il genelinde Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 403 ilköğretim okulu ile lise bulunmaktadır. Bu eğitim kurumlarından 5 tanesi Abana’da, 6 tanesi Ağlı’da, 22 tanesi Araç’ta, 8 tanesi Azdavay’da, 6 tanesi Bozkurt’ta, 22 tanesi Cide’de, 7 tanesi Çatalzeytin’de, 12 tanesi Daday’da, 10 tanesi Devrekani’de, 43 tanesi Doğanyurt’ta, 3 tanesi Hanönü’nde, 8 tanesi İhsangazi’de, 46 tanesi İnebolu’da, 13 tanesi Küre’de, 5 tanesi Pınarbaşı’nda, 8 tanesi Seydiler’de, 13 tanesi Şenpazar’da, 43 tanesi Taşköprü’de, 32 tanesi Tosya’da ve 91 tanesi de Kastamonu merkez ilçede yer almaktadır.^[36]

Kastamonu’daki Türkiye’nin ilk resmi lisesi ve Anadolu’da açılan ilk lise olan Abdurrahman Paşa Lisesi, 2 Mayıs 1885’te Osmanlı İmparatorluğu döneminde açılmış bir eğitim kurumudur.^[37] Abdurrahma Paşa Lisesi I. Dünya Savaşı yıllarında lise bölümünde sınıfların birçoğunu açamadığı için 1916-1917 ile 1917-1917 ders yıllarında mezun verememiştir.

Kastamonu’da bulunan Kastamonu Üniversitesi sahip olduğu on üç fakülte, iki enstitü, üç yüksek okul ve on bir meslek yüksek okulu ile ilin en önemli üniversitesi konumundadır. 01 Mart 2006 tarih ve 5467 sayılı kanun ile kurulan Kastamonu Üniversitesi, 2006 yılına kadar Gazi Üniversitesi’nin diğer illerde bulunan okul ve kampüslerinin bir bölümünü oluşturmaktaydı.^[38]

2015 verilerine göre ilde öğrenim gören üniversite öğrenci sayısı 20.450, öğretim elemanı sayısı da 704’tür.^[39]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ekonomisi geniş ölçüde tarıma dayalı bir konumdadır. İl genelinde sanayi son yıllarda gelişim göstermekte olup, ilde birkaç yerde Organize Sanayi Bölgeleri bulunmaktadır. Türkiye’nin orman bakımından en zengin alanlarından biri konumunda olan Kastamonu’da, ormancılık gelişmiş bir durumdadır.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu il genelinde arazilerin %59’unun ormanlık ve fundalık olması, kışların uzun ve sert geçmesi, arazi yapısının engebeli olması, birinci sınıf tarım arazisinin olması, sulama imkanlarının yetersizliği bitkisel üretimde çeşitliliği azaltmaktadır. Tarım arazilerinin darlığı tarla bitkileri üretimini kısıtlamakta, ilkbahar geç don olayları meyveciliğin ekonomik olmasını zorlaştırmaktadır. İl genelinde en çok buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, şekerpancarı, patates ve sarımsak ekimi gözlemlenmektedir. Meyve olarak da üzüm, elma ve erik, kiraz, armut çoğunluğu oluştururken, bunun haricinde son dönemlerde ceviz elde ediminde artış yaşanmaktadır.

Kastamonu açısından sarımsak önemli bir ürün olup, Türkiye üretiminin yaklaşık dörtte biri bu ilde gerçekleştirilmektedir. İl geneli topraklarında bulunan selenyum minerali nedeniyle Kastamonu sarımsağının tat ve kalitesi diğer bölgede yetişen sarımsaklara göre daha iyi sonuç verebilmektedir. İlin Taşköprü ilçesinde üretilen sarımsağın coğrafi işaret tescil belgesi bulunmaktadır.

Kastamonu geçmişten bu yana kadar varlığını bozulmadan sürdüren doğal alanların varlığı ve organik tarım için elverişli tarım arazileri ile organik tarım açısından yüksek potansiyele sahiptir. Bu nedenle sarımsak, pirinç, üryani eriği, siyez bulguru gibi yerel marka ürünlerinin organik tarıma kazandırılarak daha fazla katma değer amaçlanmaktadır.

Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra hayvancılıkta toplum arasında yaygın bir konumdadır. Özellikle büyükbaş hayvan yetiştiriciliği önemli bir faaliyet konusudur. Yetiştiriciliği gerçekleştirilen sığır, manda gibi büyükbaş hayvanların sütünden, etinden ve derisinden faydalanılmaktadır. Günümüzde güncel olarak artık pek kullanılmasa da eski yıllara büyükbaş hayvanlar tarımsal faaliyetlerin icrasında sıklıkla kullanılmaktaydı. Bunun yanı sıra keçi, koyun gibi küçükbaş hayvan yetiştiriciliği de gerçekleştirilmektedir. Bunların haricinde kümes hayvanı yetiştiriciliği ile arıcılıkta yaygın olarak görülebilmektedir. İl genelinde 2013 verilerine göre 315.069 büyükbaş, 132.059 küçükbaş, 290.000 kanatlı hayvan ile 56.922 arı kovanı bulunmaktadır.^[40]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu sanayisi son dönemlerde gelişim göstermekte olup, bu gelişim ile beraber yatırımcılara önemli imkanlar sunmaktadır. Sanayi yapısı içinde tarım ve orman ürünlerine ilişkin sektörler ön plana çıkmaktadır. İl genelinde küçük ve orta ölçekli firmaların birbirleriyle ve tamamlayıcı bir şekilde üretim yapmalarını sağlamak adına üç adet organize sanayi bölgesi mevcuttur. Bunlar ilin merkezinde diğer ikisi de Tosya ve Seydiler ilçelerinde yer almaktadır.

İlin ticari hayatının en yoğun yaşandığı ilçeler Merkez, Tosya, Taşköprü ve İnebolu ilçeleridir.

İl genelinde 2013 yılı verilerine göre $110 milyon düzeyinde ihracat gerçekleştirilmiş olup, ihracat ürünlerinde en yüsek payı demir dışı metal cevheri oluşturmuştur. Bunun dışında atık ve hurdalar, plastik ürünler, giyim eşyası, kum, kil, tahta plaka (kontrplak, yonga, levha, sunta), maden, taş ocağı ve inşaat makinaları da ihracatı gerçekleştirilen ürünler arasında yer almaktadır.^[40]

Aynı yılın verilerine göre Kastamonu genelinde $29 milyon düzeyinde ithalat gerçekleştirilmiştir. İthal edilen ürünler arasında kaldırma ve taşıma tezgahları çoğunluğu oluştururken, bunun haricinde elektrik motoru, jeneratör, suni ve sentetik elyaf, iplik ve dokunmuş tekstil, sentetik kauçuk ve plastik malzemeleri gibi ürünler bulunmaktadır.^[40]

Maden[değiştir | kaynağı değiştir]

İl belli yeraltı madenlerine de sahip olmaktadır. Kastamonu il genelinde bakır madeni olmak üzere civa, kuvarsit, kromit, feldspat, boksit ve mermer madenleri rezervleri bulunmaktadır. Bunların haricinde demir, manganez, taşkömürü, linyit ve grafit madenlerinin muhtemel rezervleri tahmin edilmektedir.^[40]

İlin özellikle Küre ilçesi içerisinde yoğun miktarda bulunan bakır madenleri ilin en önemli gelir kaynaklarından birini oluşturmaktadır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu’da futbol, basketbol, hentbol, voleybol gibi çeşitli spor dallarında birçok takım ili üst liglerde temsil etmiş ya da günümüzde de etmektedir. İl genelinde en sevilen spor dalı futboldur.

Futbol[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonuspor ilin futbol takımıdır. 1967 yılında kurulmuş ve 1967-1969 yılları arasında 2. ligde mücadele etmiştir. 1969’da 3. lige düşen kulüp, 1969-1977 yılları arasında 3. ligde mücadele etmiş ve 1977’de Amatör Lige düşmüştür. 1984-85 sezonunda yeniden 3. lige alınan kulüp, o tarihten sonra uzun yıllar 3. ligde mücadele etmiştir. 2012-2013 sezonunda ise Bölgesel Amatör Lige 2013-2014 sezonunda ise Kastamonu 1. Amatör Küme’ye düşmüştür. 2014-2015 sezonu öncesinde yeniden yapılanmaya giden takım, Bölgesel Amatör Lig ekiplerinden Tosya Belediyespor ile güç birliğine giderek Kastamonuspor 1966 ismi ile yoluna devam etmiştir. Söz konusu sezon BAL’da şampiyon olan takım, tekrardan 3.Lig’e yükselme başarısını göstermiştir. 2015-2016 sezonunda mücadele verdiği 3.Lig’de de şampiyon olan takım 1969 yılında veda ettiği 2.Lig’e şampiyon olarak yeniden yükselme başarısı göstermiştir.^[41] Kulüp 2016-2017 sezonunda 2.Lig’de mücadele edecektir.

İlin 2015-2016 sezonunda bu yana BAL temsilcisi olarak Kastamonu İl Özel İdare Köy Hizmetlerispor bu ligde mücadele etmektedir.

Basketbol[değiştir | kaynağı değiştir]

Basketbolda ilin temsilcisi ulusal düzeyde en üst ikinci lig olan Türkiye Kadınlar Basketbol 1. Ligi’nde mücadele eden Ferko Ilgaz M.R. Kastamonu BSK takımıdır. Ferko Ilgaz M.R. Kastamonu BSK, iki sezondur bu ligde mücadele etmektedir.

Voleybol[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin voleybol branşında en başarılı ekiplerinden biri olan Bozkurt Belediyespor, Bozkurt ilçesini Türkiye Erkekler Voleybol 1. Ligi’nde temsil etmiş, üç sezon boyunca mücadele verdiği ligde 2009-2010 sezonunda son iki sırada yer alarak küme düşmüştür. Bir sonraki sezonda yer alması gereken Türkiye Erkekler Voleybol 2. Ligi’nede katılmayan Bozkurt Belediyespor liglerden çekilmiştir.

Hentbol[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu’nun hentbolda en üst ulusal ligde yer alan takımı Kastamonu Belediyespor’dur. Kastamonu Belediyespor Türkiye Bayanlar Hentbol Süper Ligi’nde mücadele etmektedir. Kulüp tarihinin en başarılı dönemini 2015-2016 sezonunda mücadele ettiği Avrupa kupalarında finale kalarak elde etmiştir. Hentbol Kadınlar Challenge Kupası’nda finale yükselen Kastamonu ekibi, 30 Nisan 2016 tarihinde İstanbul’da Haldun Alagaş Spor Salonu’nda oynanan ilk mücadelede İspanya temsilcisi Rocasa Gran Canaria ACE takımına 29-25 yenilmiş, 7 Mayıs 2016’da oynanan rövanş mücadelesinde de rakibine bu sefer deplasmanda 33-29 yenilerek kupada ikinci olmuştur.

Bunun haricinde hem erkeklerde hem de kadınlarda alt liglerde de hentbol takımları bulunan Kastamonu’da, hentbol mücadeleleri Kastamonu Atatürk Spor Salonu’nda gerçekleştirilmektedir.

Kastamonu Belediyespor haricinde ilin alt liglerde de temsilcileri bulunmaktadır. Türkiye Bayanlar Hentbol 1.Ligi’nde mücadele eden Kastamonu Artsam Koleji SK 2015-2016 sezonunda Play-Off mücadeleleri sonucunda grubu ikinci tamamlayarak 2016-2017 sezonundan itibaren Süper Lig’de mücadele etme hakkı kazanmıştır. Kastamonu Artsam Koleji SK’nın da Süper Lig’e yükselmesi ile birlikte Kastamonu ili ligde iki takım ile temsil edilecektir.^[42] Bu takımların haricinde Türkiye Bayanlar Hentbol 2.Ligi’nde de Kastamonu Gençlik SK ili temsil etmektedir.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Karayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu iline, İstanbul’dan karayolu ile ulaşım E-80 ve D-100 karayolları Gerede üzerinden ve devamında D-030 karayolu ile de Karabük ve Araç üzeriden ulaşım sağlanabilmektedir. İl, İstanbul’a 500 km, başkent Ankara’ya ise 240 km mesafededir.

Denizyolu[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin Karadeniz’e 170 km’lik bir sahil şeridi mevcut olup, bu sahil şeridi boyunca ilin altı ilçesi yer almaktadır. İnebolu’da küçük tonajlı gemilerin yük alıp boşaltabilecekleri bir liman bulunmaktadır. Bunun haricinde Cide, Abana ve Çatalzeytin ilçelerinde de küçük limanlar mevcuttur.

Havayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

İl sınırları içerisinde yapımı 1959gyılındaerçekleştirilen Kastamonu Havalimanı yolcu yetersizliği sebebiyle kısa süre sonra kapatılmış, 1990 yılında da dönemin siyasi gelişmeleri doğrultusunda “her ile bir havalimanı” sloganı ile bakımı yapıldıktan sonra 1994 yılı itibariyle tekrardan hizmete açılmıştır. Ancak ikinci açılışında da buraya gerçekleştirilen birkaç deneme uçuşu haricinde alan kullanılmayarak tekrardan atıl konuma düşmüştür.

2011 yılın içerisinde T.C. Ulaştırma Bakanlığı ile Kastamonu Valiliği arasında yapılan mutabakat sonucunda tekrardan bakıma alınan alan, 2013 yılında tekrardan hizmete açılarak, Kastamonu ile İstanbul arasında direkt uçuşlara başlanmıştır. Bunun haricinde Kastamonu ile diğer iller arasında da aktarmalı şekilde dbağlantı sağlanmıştır. İl merkezine uzaklığı 10 km olan havalimanına günümüzde Türk Hava Yolları ve Pegasus Hava Yolları tarifeli seferler düzenlemektedir